Đi Bhutan chưa bao giờ nằm trong kế hoạch. Chưa kể vừa tốn cả đống tiền và thời gian cho chuyến Quảng Bình nên lại chả có ý định đi Bhutan. Vậy mà đùng một phát, chi một mớ tiền và chuẩn bị cho chuyến đi chỉ trong hai tuần.
Nếu ai hỏi chia sẻ kinh nghiệm thì mình không dám vì không đủ kinh nghiệm chỉ với 7 ngày 6 đêm ở Bhutan. Internet có nhiều thông tin hay ho và hữu ích hơn cho những người có nhu cầu. Mình chỉ chia sẻ 10 trải nghiệm và cảm nhận của mình về Quốc gia hạnh phúc này.
1. Giao thông và đường xá
Đường ở Bhutan là đường đèo, đồi núi. Ngoằng nghoèo và lên dốc, xuống dốc liên tục là đặc điểm đường xá ở Bhutan, kể cả đường liên tỉnh lẫn đường trong phố. Ai say xe chắc còn cái xác khi đi từ thành phố này sang thành phố khác. Vì đường xá như thế nên đi chừng sáu bảy chục cây mất cả hai tiếng. Cũng chả ai dám lái nhanh. Đường cũng không có hàng rào.
Người dân lái xe bên trái. Bhutan là quốc gia không có đèn giao thông. Người ta nhường nhau đi. Qua cầu hay qua đường cũng vậy.
Học được hai khái niệm vui: bò là “traffic police” vì bọn nó điều khiển giao thông, giúp xe chạy chậm lại; và “car massage” là những đoạn đường dằn xóc do đang làm.
Đi qua ranh giới giữa các thành phố phải trình báo với trạm immigration (xuất nhập cảnh) của thành phố, như qua biên giới các quốc gia với nhau vậy.
2. Phương tiện di chuyển
Chủ yếu là xe bốn bánh. Chiếc rẻ nhất chỉ chừng 10,000 đô-la Mỹ. Đường xá Bhutan thế thì chạy xe hai bánh cũng nguy hiểm. Ngoài ra, xe hai bánh chỉ dùng được mùa nóng. Vào mùa lạnh, chạy xe bị lạnh cóng, không điều khiển được. Mua mà chạy được vài tháng cũng phí.
Và người Bhutan cho rằng, khi có gia đình, con cái thì xe hai bánh không tiện vì không bảo vệ được gia đình khỏi nắng mưa, sương gió.
Người Bhutan mua xe từ Ấn Độ. Khi xài xong, họ lại bán rẻ lại cho Ấn Độ.
3. Ớt
Trước khi đến Bhutan, mình bị “hù” là đồ ăn ở Bhutan cay lắm. Nhưng mà chả cay gì. Có thể vì họ nấu cho khách quốc tế nên đã tiết chế. Đoàn mình ra chợ mua ớt, được quảng cáo là cay nhất, mà vẫn không cay bằng ớt Việt Nam. Ngay cả khi tour guide dặn nhà hàng làm cay thiệt cay vì đoàn này ăn cay lắm, thì vẫn không quá cay.
Hay tại mình ăn cay giữ quá?
4. Chó
Bhutan có chó khắp nơi. Chó dưới phố, chó trên núi. Chó trong nhà, chó trên chùa. Chó ở quê, chó ở phố. Chó nhiều đến độ người ta phải thiến. Con nào được thiến thì được đánh dấu bằng lỗ tai bị cắt.
Chó ban ngày ngủ, im. Ban đêm sủa vang trời. Vụ này mình trải nghiệm ở Thimphu và Punakha. Qua Paro ở xa “vùng chó” nên ít nghe chó sủa đêm.
5. Đền, đền và rất nhiều đền
Nếu hỏi mình đặc sản của Bhutan là gì, mình khỏi suy nghĩ: “Đền”. Bhutan nhiều đền. Mà cái đền nào cũng na ná nhau. Thiết kế nội ngoại thất như nhau. Dường như mỗi thành phố đều phải có ít nhất một đền lớn.
Mấy ngày đầu còn thích thú mấy cái đền, đến mấy ngày cuối là không muốn vô đền luôn, vì thấy nó không có gì khác biệt cả.
Người Bhutan tin vào tâm linh và các vị Phật, thế nên trong nhà mà có một bàn thờ lớn chà bá thì cũng không có gì lạ cả
6. Gho & Kira
Trang phục truyền thống của nam giới Bhutan gọi là Gho, của nữ là Kira. Nhìn đơn giản nhưng mặc không đơn giản.
Kira cách tân đã được may sẵn thì dễ mặc hơn. Còn dạng truyền thống thì quấn hơi phức tạp tí. Áo tay dài và rộng.
Gho là chiếc túi to nhất thế giới. Anh guide của đoàn bảo túi của ảnh có thể chứa đến 25 ký. Còn anh guide đón từ sân bay bảo ảnh không cần thêm túi nào khác. Ví và điện thoại thì cứ nhét vô túi đó là xong.
Ngày trước, nam mặc Gho thì chỉ mặc quần lót bên trong. Bây giờ mặc thêm quần đùi cho tiện. Nóng quá cởi một bên tay, nóng nữa cởi hết phần trên, mặc như cái váy, xấu vãi!, ha ha… Gho luôn có phần lai tay áo màu trắng, nghĩa là “purity”. Kira thì không. Mấy anh trai mặc Gho nhìn nghiêm túc nhưng khi mặc jeans và pull nhìn cool muốn xỉu!
7. Điện
Bhutan dùng điện từ các đập thủy điện (hydroelectricity). Điện của họ nhiều đến nỗi bán cho Ấn Độ. Đây là một trong hai loại hàng hóa mang lại nhiều tiền nhất cho Bhutan, bên cạnh du lịch.
Mỗi người dân Bhutan được miễn phí 100kw điện mỗi tháng. Nếu xài quá số đó thì sẽ tính phí. Tùy thuộc vào số vượt mức mà có mức phí khác nhau nhưng thường không quá 10 đô-la Mỹ một tháng.
Vụ này thì dân Bhutan hạnh phúc thật!
8. Cưới hỏi
Bửa trước có viết trên Facebook về cưới hỏi ở Bhutan rồi, xem lại đây.
Bổ sung thêm thông tin khác. Nếu một người nước ngoài muốn kết hôn với người Bhutan thì trong vòng 3 năm đầu đối với nữ và 6 năm đối với nam, họ chỉ được phép ở tại Bhutan trong 30 ngày mỗi năm và phải sống ở đất nước của họ trong những ngày còn lại. Điều kiện là phải có giấy chứng nhận kết hôn. Trong thời gian này, dâu / rể của Bhutan phải học ngôn ngữ và văn hóa của Bhutan. Sau đó, sẽ được cấp thẻ xanh và “hoàng tử, công chúa sống hạnh phúc bên nhau mãi mãi”.
Cũng “chua” chứ không phải dạng vừa đâu. Bhutan hạn chế người nước ngoài sinh sống và làm việc tại đây là để họ có thể bảo tồn nét văn hóa của họ lâu hơn, không bị “Tây hóa” sớm hơn. Nói thêm, Bhutan chỉ cấp visa cho người nước ngoài làm việc tại đây trong hai năm. Sau đó, họ phải về nước và xin visa mới chứ không gia hạn.
9. Ma chay
Người Bhutan không chôn cất xác chết. Họ mang lên đồi cao cho chim ăn, sau đó mang xương về để thiêu rồi rải xuống sông. Hoặc họ thiêu luôn mà không phải mang lên đồi, tùy từng nhà.
Sau khi gia đình có người mất, người Bhutan tạo ra các tsha tsha và đặt lên núi, đền. Đây là một tượng đá nhỏ hình chóp tượng trưng cho người chết. Mỗi người chết là một tượng vậy.
10. FDI – Foreign Direct Investment
(Vụ này mình nghe và chia sẻ lại chứ không so sánh vì mình cũng không rành mảng này để so sánh. Ai biết chia sẻ thêm).
Đầu tư nước ngoài vào Bhutan cũng không dễ dàng gì. Nhà đầu tư phải thỏa mãn 3 điều kiện: (1) là phải đầu tư ít nhất 200,000USD, (2) là chỉ đầu tư tối đa 50 năm và (3) phải có đối tác là người Bhutan chứ không được làm một mình. Chưa kể các yếu tố, yêu cầu khác như không gây hại môi trường, không làm ảnh hưởng hệ sinh thái…
Tóm lại là không dễ. Nhân tiện, chính phủ có nhiều chính sách cho startup, nhưng khởi nghiệp tại Bhutan cũng không dễ, vì kế hoạch kinh doanh cũng phải chứng minh được việc kinh doanh không làm hại thiên nhiên.
Viết xong mười điều tưởng nhiều mà hóa ra chưa đủ. Bhutan còn nhiều điều lắm. Quốc gia này có mức sống và thu nhập như Việt Nam. Có những vùng nghèo hơn cả ta. Thành phố của họ trông không hiện đại như Việt Nam đâu. Ở Việt Nam còn sướng chán!
Tuy nhiên, Bhutan là Quốc gia Hạnh phúc bởi người dân luôn biết hài lòng với hiện tại;
bởi họ biết họ là một phần của tự nhiên, họ giữ gìn thiên nhiên không chỉ cho thế hệ này mà còn cho các thế hệ sau;
bởi họ tin cuộc sống này không phải là mãi mãi. Sau khi chết, họ sẽ được đầu thai làm người hay làm thú là phụ thuộc đời sống này;
(HM – Bhutan 8/2016)